Op weg naar Samarkand

De Russische toerist in ons hotel vraagt of we Duits praten. We leggen uit dat we Nederlanders zijn, maar hij blijft toch vinden dat het voor bem een soort Duits is. Ik had het kunnen weten: deze opmerking wordt gevolgd door een monoloog over zijn eerste indrukken van Oezbekistan na drie dagen verblijf in dit land. De moskeeën van Samarkand en Bukhara zijn precies zoals die in Iran. Hij weet ons uit te leggen dat de Oezbeken geen architecten hadden en dus alles door Perzen lieten maken. Ook geen enkele vorm van infrastructuur in het land totdat de Russen de boel over namen en de industrie werd sowieso pas op de kaart gezet toen zijn landgenoten de regie in handen hadden... Wim stelt een tegenvraag: 'waren er niet veel meer moskeeën voordat de Russen hier kwamen? ' Geen reactie. Onze tafelbuur meldt nog dat hij  de volgende dag verder reist naar een volgend Centraal Aziatisch land. Maar voordat hij hierover verder praat, wensen we hem een goede nacht en gaan naar onze kamer. Plaatsvervangende schaamte. En we zijn blij dat onze vriend Laziz uit het vliegtuig hier niet bij zit. Voelt ongeveer zo als we soms Fransen in Mali of Nederlanders in Indonesië hoorden praten: alles was beter toen de kolonisator nog de baas was. En wij ons dan afvragen voor wie ...

Ja, vanmorgen zaten we in de trein die over het spoor rolt dat de Russen eind 19e eeuw aanlegden toen hun troepen op kamelen in hun veroveringsroes richting India letterlijk afgeslacht werden. De spoorlijn hielp dus hun expansiedrift te verwezenlijken en hielp ook bijna het voortbestaan van de nederzettingen langs de eeuwenoude zijderoute om zeep. Industrieën werden opgezet maar de opbrengst en de mineralen gingen naar de overheerser..

De trein is comfortabel. Economy class. Bij het instappen probeert spoorwegpersoneel ons de business class 2in te praten, maar die upgrade vinden we echt overbodig: we zitten in luxe stoelen met beenruimte waarvan je in een vliegtuig alleen maar kunt dromen. Op de televisieschermen boven het gangpad wisselen knutselprogramma's, tekenfilms en Russische slapstick elkaar af. Slow-tv, heerlijk. Drie spoorwegemployees bemensen ons treinstel en hebben het ergens heel druk mee. Waarmee wordt ons niet echt duidelijk, maar vriendelijk zijn ze. Het toilet is schoon en het landschap aanvankelijk wat Hollands saai: nog braakliggende landbouwgronden, een snelweg met tientallen witte Chevrolets in diverse uitvoeringen en hier en daar al koeien. Het voorjaar ongeveer net zo ver gevorderd als in Bennekom. Een uur later plots hoge, sneeuw bedekte toppen. Is dit het Pamirgebergte? Twee stops in wat grotere plaatsen en drie en een half uur na vertrek rollen we Samarkand al binnen. Het uitgezochte hotel blijkt een voltreffer: enorm aardige mensen, fijne kamer, schoon en een overdekt terras met diverse zithoeken en tafels. En eindeloos potten thee die we drinken uit kommetjes. De oren aan theekommetjes werden ten tijde van Vermeer in Delft er bij bedacht toen thee ook in Europa in mode kwam. Dat las ik laatst in een roman van Simone van der Vlucht over Delfts blauw en vindt het meteen dubbel leuk om uit deze fraaie kommen te slurpen. Maar we komen voor de gebouwen hier: werelderfgoed! De Registan, het centrale plein met drie koraanscholen in u-vorm, ligt vlak bij ons hotel.

Voor ons beiden is het een moment van: knijp me eens dat ik hier echt ben. Woorden schieten te kort. Haast automatisch lopen we meteen verder en bezoeken eerst een verder naar het zuiden gelegen mausoleum. Langzaam opvoeren denken we nog, maar ook dit complex met turquoise betegelde koepels, minaretten en poorten blijkt ook een topattractie. We lopen terug richting de Registan, eten pittige groentesoep, spiesjes en brood en lopen terug naar het plein om de koraanscholen die we morgen willen bezoeken alvast verlicht te zien. Geen lichtshow meer had de ticketverkoopster bij de entree ons eerder vandaag verzekerd, maar tot onze grote verrassing blijkt deze nu -kwart voor acht- volop aan de gang te zijn. Samen met tientallen Oezbeekse dagjesmensen staan we ons een half uur op het uitzichtterras te vergapen aan het spektakel. Dan wordt het koud en lopen we terug naar ons hotel waar de warme thee alweer klaar staat. Morgen de Registan bezoeken. Een droom gaat in vervulling.